يكي از بارزترين نمونه هاي بزهكاري ، دزدي است . ديدگاه هر يك از صاحب نظران با توجه به رشته تخصصي و كاريشان در مورد پديده سرقت متفاوت است؛اما با تمام اين تفاوتها همگي معتقدند هيچ كودكي از شكم مادردزد بهدنيا نمي آيد،بلكه عوامل اجتماعي و محيطي هستند كه او را به سوي عمل خلاف سوق مي دهند. از جملهعوامليكهبروز پديده دزدي را در نوجوانان سبب مي شوندعبارت اند از :

1 -احساس نياز :نياز در اقشار مختلف جامعه به گونه اي متفاوت بروز مي كند.براي فردي كه از گرسنگي رنج مي برد اساسي ترين نياز ، لقمه اي نان است؛ حتي اگر خشكيده و كپك زده باشد . انساني را در نظر بگيريد كه در كويري خشك و برهوت راه گم كرده است .

اگر كوهي از جواهرات و چشمه اي آب در برابر او قرار دهند به طور قطع ابتدا به طرف چشمه خواهد دويد؛ زيرا آب است كه نياز او را مرتفع كرده ، سيرابش مي كند . طلا و جواهر در بياباني خشك و برهوت به چه كار مي آيد . حال اگر اين فرد همسفري در بيابان داشته باشد كه آبي به همراه دارد ، امكان دزديدنآنبه مراتب بيش از جواهرات اوست . با اين مثال مشخص شد كه اساسي ترين علت دزدي احساس نياز است ( البته بهجز موارد نادري كه فرد به علت نوعي بيماري و عليرغم زندگي مرفه اموال ديگران را غارت مي كند ).اين احساس در افراد مختلف ، متفاوت است .ممكن استبراي يكي،لقمه اي نان نياز حياتي محسوب شود و براي كسي ديگر پوشيدن مدل يا نوع خاصي لباس ....در هر حال انسان سعي مي كند نياز خود را مرتفع كند و اگر به تنهايي قدرت برآورده كردن احتياجاتش را نداشته باشد به طرق ديگر ، حتي اگر برخورداري از حقوق ديگران باشد سعي مي كند نيازشرا برطرف سازد تابه آرامش رواني دست يابد .

معمولاً فقر و نياز مالي عمده ترين دليل انواع انحرافات ، خصوصاً دزدي در كودكان و نوجوانان و حتي بزرگسالان است . فقر ناملايمات و مشكلات را به دنبال دارد. حال اگر اعتقادات مستحكم مذهبي و اخلاقي بر فرد حاكم باشد هيچ وقت به سوي دزدي نمي رود . تهيدستي ، امكانات رفاهي ، تفريحي ، تحصيلي و حتي غذايي را از خانواده هاي فقير مي گيرد . افرادي كه دزدي مي كنند خانواده هايي نابسامان و بي سرپرست دارندكه براي سير كردن شكم خود از دوران كودكي و نوجواني با كيف زني و جيب بري و دزدي از مغازه ها شروع مي كنند تا بدانجا مي رسند كه ماهرانه وارد منازل مردم شده ، اشياء و لوازم قيمتي آنها را مي دزدند.بزهكاري در دوران نوجواني بيش از كودكي است؛زيرا نوجوان به آن حد از كمال فكري رسيده كه اختلاف طبقاتي موجود در ساختار جامعه را درك كند .

كودك وقتيمفهوم تبعيض را با تمام وجود لمس مي كندكه با كودكان همسن و سال خود مواجه مي شود . مي بيند به لحاظ ظاهري هيچ تفاوتي با آنها ندارد اما او چه لباسهايي پوشيده ، چه امكاناتي در اختيار دارد و چگونه زندگي مي كند و آنها چطور. مي فهمد كودكاني كه متعلق به طبقات بالاي جامعه هستند از هر گونه نعمتي برخوردارند اما او ، خانواده و يا بسياري از نزديكان و همسايگانش مفهومي براي راحتي ندارند . مي بيند تنها به دليل اوضاع اقتصادي نامطلوب ، تا چه حد به ديده تحقيرآميزبه او مي نگرند.

پس به عنوان واكنشي در برابر اين گونه ناكامي ها و فشارهاي بي اندازه اي كه زندگي به آنها وارد مي كند دست به طغيان زده و براي احقاق حق خود دست به هر عملي مي زند كه به ستيزه جويي با جامعه ، بخصوص دزدي منجر مي شود . در واقع دزدي در اين گونه افراد دو بُعـد دارد؛ ابتدا انتقام جويي و دشمني با جامعه و دوم رفع نيازهاي شخصي . در اثر تقسيم ناعادلانه ثروت ، اختلاف طبقاتي در جامعه شدت مي گيرد و فاصله فقير و ثروتمند به اوج مي رسد.

با شيوع ماشيني شدن كارخانجات،قسمت اعظم كارها توسط رباطها و ماشين هاي مكانيكي انجام مي گيرد و بالطبع نياز به استفاده از نيروي انساني كاهش مي يابد . همراهي اين دو عامل و تقسيم ناعادلانه ثروت و ماشيني شدن كارها به شيوع بيكاري ، ولگردي و گدايي دامن مي زند . با ماشيني شدن هر كارخانه تعداد زيادي از كارگران بيكار مي شوند و خانواده هاي آنان در معرض خطر فقر و گرسنگي قرار مي گيرند. فرزندان اين خانواده ها مجبور مي شوند براي گذران زندگي،مشاغل كاذب اختيار كنند؛ سيگار بفروشند و اگردرآمد مناسبي بهدست نياوردند،حتي دست به دزدي بزنند . در نظام سرمايه داري امكانات رفاهي ، پژوهشي و تحصيلات و .... به ميزان ثروت هر خانواده در دسترس فرزندان آنها قرار مي گيرد. خانوادهاي كه به لحاظ مالي قدرت تأمين امكانات ساده زندگي را ندارد چطور مي تواند شهريه سنگين مدارس و دانشگاه هاي خصوصي را بپردازد ؟(بخصوص در جوامع غربي كه تحصيل در اكثر مدارس ، خصوصي يا دولتي ، متضمن پرداخت شهريه است. )

بنابراين فقر و كمبود مالي ، ناآگاهي و بيسوادي را به دنبال مي آورد و حتي بر نوع فرهنگ جوامع تأثيرمي گذارد. در نتيجه بسياري از اعمال خلاف و منافي عفت شيوع پيدا مي كند . رابطه اوضاع اقتصادي و انواع كجروي هاي اجتماعي خصوصاً دزدي در تحقيقات متفاوتي به اثبات رسيده است . در كشور سوئد همراه با صنعتي تر شدن ، رشد دزدي در نوجوانان كاملاً مشهود است .

2 -دوستان و همسالان :دوستي با همسالان براي نوجوانان بسيار قابل اهميت مي باشد . زيرا آنها در يك محدوده سني قرار دارند و با شكستها ، محدوديتها ، علايق ، تشويش ها ، اضطراب ها و احساسات مشابهي روبرو هستند . البته نه تنها براي نوجوانان ، بلكه براي بزرگسالان نيز بسيار اساسي و آرامش بخش است كه كسي را داشته باشند و بتوانند آئينه وار در او بنگرند. او را در افكار و احساساتش شريك كرده و ناگفته هاي خود را با او در ميان بگذارند . نوجوانان از همسالان خود الگو مي گيرند . به خصوص از دوستاني كه محبوبيتي در بين گروه همسالان دارند تقليد كرده و سعي مي كنند راه حل هايي كه آنان براي مشكلات برگزيده اند ، بهكار گيرند.حال اگر دوست نوجوان فرضي ما راه و روشي بر خلاف ارزش هاي فرهنگي و سنت هاي جامعه اش داشته باشد مسلماً اعمال او با پيامد مثبت روبرو نخواهد شد . دوست سارق، نوجوان را به دزدي مي كشاند و به همين سادگي است كه با كمي غفلت ، در يك چشم بر هم زدن ، هنگامي والدين به خود مي آيند كه نوجوان سر به راهشان ، به جرم سرقت يا كيف زني در كلانتري است .

3 -ساير عوامل:به جز فقر مالي و دوستان ناباب،عوامل ديگري نظير زندگي در مناطق جرم زا ، تزلزل ارزش ها ، بيكاري ، نبود تعليم و تربيت صحيح و كافي ، كمبود محبت ، تبعيض در محيط خانواده و يا بيرون از منزل ، والدين منحرف ، بيسوادي و ... از ديگر عواملي هستند كه مي توانند در نوجوان حالتي را ايجاد كنند كه براي رفع نياز خود ، دست به سرقت بزند .

راهكارها :

-اگر دولت ها سعي كنند با سياست هاي اقتصادي مناسب ، موقعيتي را فراهم كنند كه افراد جامعه به صورت يكسان از امكانات موجود استفاده كنند و با تعديل اوضاع اقتصادي ، طبقات جامعه را به هم نزديك كنند بسياري از جرايم و انحرافات اجتماعي خصوصاً دزدي ، كاهش چشمگيري را نشان خواهد داد . زيرا عامل اساسي دستبردها ،احساس نياز و تبعيض ، كمبود و فقر مالي است .
-بدون تعارف ، ميزان جرم و جنايت و دزدي در كساني كه اعتقادات مذهبي قوي دارند چيزي در حد صفر است . در تمام اديان ( زرتشت ، يهود ، مسيح ، اسلام، بودا و ... ) دزدي مورد نكوهش قرار گرفته است . فرد مذهبي ، چه بودايي باشد چه مسيحي ، چه مسلمان ، اموال ديگران را غارت نمي كند؛زيرا معتقد است اين كار گناهي است نابخشودني و لذتي كه از اين اموال و امكانات در زندگي دنيايي به دست مي آيد با ذلت و رنجي كه در عالم اخروي بدان دچار خواهد شد قابل قياس نيست . ( تمام اديان به وجود جهان پس از مرگ معتقدند ، البته با تفاوتهاي ظريفي ).اگر خانواده ها با تكيه بر مسائل اخلاقي،فرزندانشان را به دوران نوجواني و بزرگسالي برسانند قطعاً با مشكلات كمتري روبرو خواهند بود .
-كمك هاي مردمي و دولتي به خانواده هاي بي سرپرست
-ايجاد كار در سطوح مختلف سني و تحصيلاتي
-بالا بردن سطح فرهنگ جامعه
-پر كردن اوقات فراغت نوجوانان به شيوه اي صحيح و اصولي
- تلاش خانواده ها براي پرورش كودكاني با عزت نفس بالا تا آنها بدانند اراده اي دارند كه مي توانند بر تمام نيازها و مشكلات فايق آيند. بايدبه كودكآموخت حتي در صورت سخت ترين گرسنگي ها بسيار شرم آور است كه شكم خود را با دارايي ديگران سير كند . وجود عزت نفس درانسان ، از بروز بسياري انحرافات كه زاييده هواي نفس است جلوگيري مي كند.
-قرار دادن الگوهاي مناسب براي كودكان و نوجوانان ( والدين مناسب ، شخصيت هاي مذهبي ، امامان ، پيشوايان ديني و ... )
-تقويت ارزش هاي معنوي در كودكان و نوجوانان به جاي اهميت گذاشتن بر مسائل.
-جلوگيري از مهاجرت ها ،با ايجاد امكانات مناسب در روستاها و شهرهايكوچك.
-استفاده از عنصر تبليغات خصوصاً صدا و سيما و وسايل ارتباط جمعي براي بالا بردن سطح آگاهي و اعتماد به نفس در كليه اقشار جامعه .
-جمع آوري سارقين وباندهاي سرقت و درمان آنها در مراكز مخصوص بازپروري نوجوانان .
-افزايش و تشديد مقررات