گزیده ای از فرمایشات رسول اکرم (ص) در مورد وحدت

پیامبر اکرم ، از بعثت تا رحلت همواره در آموزش ها و تعالیم خود و در عمل ، در جهت نفی تفرقه و اختلاف ، تحکیم پایه های وحدت ، همبستگی ، اخوت و همدلی میان مسلمین و حتی تفاهم با غیر مسلمین غیر معارض از اهل کتاب و… گام نهاده است.


سیره ی عملی پیامبر (ص) در رابطه با وحدت مسلمین از همان ابتدا و به عنوان اولین گام ، در اعلام شعار توحید متجلی گردید ، که طی آن با شکسته شدن علل و عوامل تفرقه و مرزهای کاذب ، مسلمین با وحدت در معبود و اتحاد در عقیده ، بنای یک جامعه ی اسلامی و نظام سیاسی جدید به نام” امت” را می گذاشتند ، آن هم در میان اعراب بادیه که به نفاق و دوروئی معروف بودند. اما اسلام و پیامبر آن ، قبایل عرب را تحت لوای خود گرد آورده و به دلهایشان الفت بخشیدند . تعصبهای جاهلیت را از میان بردند و کینه های ریشه گرفته در روزگاران قدیم در میان آنها محو شد . همه مطیع فرمان پیغمبر و دستور قرآن شدند ، و بدین طریق یک دولت نیرومند مرکزی و ملیتی مبتنی برهمکیشی و اسلامیت به نام “امت” در عربستان به وجود آمد.



گام بسیار مهم دیگری که پیامبر اکرم در جهت وحدت امت برداشت ، متحد کردن مسلمانان مهاجر و انصار ، تحت لوای اسلام بود که به نوعی یهودیان وغیر آنها ، از هم پیمانان و امثال آن را ، تحت پوشش می گرفت که البته به واسطه پیمانهایی بود که پیامبر با آنها می بست. صحیفه و مکتوب یا منشور این پیمان ها ، مسلمانان را هر چه بیشتر به هم نزدیک کرد و روابط دینی ، پایه های دینی – عقیدتی و تشکل ها و تجمع های مردم را تنظیم و تحکیم کرد و طی آن اعلام شد که مسلمانان امت واحده ، متحد و مستقل علیه دشمنان و مستکبرین هستند.

همچنین عقد پیمان برادری و اخوت میان مهاجرین و انصار و بین قبائل انصار ، ابتکاری بی سابقه و انقلابی بود که دشمنان اسلام بالاخص یهود و منافقان را نا امید و اختلافات میان دو جناح عمده اهل مدینه را ریشه کن نمود. از طرفی دیگر وصلت پیغمبر با قبائل مختلف و افراد تازه مسلمان آنها و یا افراد سرشناس مخالف که عمدتاً دردوران مدنی بود ، آن قبائل را با اسلام خویشاوند می نمود که این خود گامی مهم در راه ایجاد وحدت قبائل افراد کینه توز بود.

مطالب فوق نمونه هایی از سیره عملی حضرت رسول اکرم (ص) است ولی در سخنان گهربار آن پیامبر نیز نمونه های شایان ذکری در بحث وحدت یافت می شود که گزیده ای از آنها را تقدیم حضورتان می نماییم ، امید که همواره عامل به گفتار و رفتار ایشان باشیم.

فرمان به وحدت

« اسمعوا و اطیعوا لمن ولاه الله الامر فانه نظام الاسلام» (۱)

ازحاکمان الهی اطاعت کنید و گوش به فرمان باشید، زیرا اطاعت از رهبری مایه وحدت امت اسلام است.

محور وحدت

… فانتم” اهل بیت” اهل الله عزوجل الذین بهم تمت النعمة و اجتمعت الفرقة و ائتلفت الکلمة.(۲)

شما اهل بیت ، اهل خدا هستید که به برکت شما نعمت کامل گشته ، پراکندگی برطرف شده و اتحاد کلمه پدید آمده است.

محصول تفرقه

تفرقه و نفاق دو اثر دارد ، یکی آن دسته از نتایج که شامل حال فرد می شود و دیگری نتایج و آثار اجتماعی است که دامنگیر همه افراد جامعه می شود. روایات ذیل به هر دو دسته می پردازد.

۱- مرگ جاهلی

من فارق الجماعة مات میتة جاهلی.(۳)

هر کس از گروه مسلمانان جدا شود بر مرگ جاهلیت بمیرد.

۲- پیامد اختلاف

ما اختلف اُمة بَعدَ نَبیها الا ظَهَرَ اهلُ باطلهاعلی اهلِ حـَقها.(۴)

هیچ امتی پس از پیامبر اختلاف نکردند مگر آنکه گروه باطل بر گروه حق چیره شد.

۳- اختلاف ، موجب گسستن از اسلام

من فارق الجماعة شبرأ خلع الله ربقة الاسلام من عنقه.(۵)

هر کس یک وجب از جامعه مسلمین دور شود خداوند رشته مسلمانی را از گردن او باز می کند که این دوری باعث بیرون آمدن از حوزه اسلام ودیانت است.

۴- اختلاف موجب هلاکت

لاتختلفوا فان من کان قبلکم اختلفوا فهلکوا.(۶)

اختلاف نکنید( در میانتان تفرقه نباشد) . آنان که قبل از شما بودند اختلاف کردند و هلاک شدند.

۵- اختلاف سبب عذاب الهی

والفرقة عذاب(۷)

و تفرقه موجب عذاب است.

فضیلت در چیست؟

یکی از عوامل تفرقه و جدایی در میان انسانها ، قومیت پرستی یا ناسیونالیسم است.

حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله و سلم در سال هشتم هجرت ، پس از شکست مشرکان ، در پاسخ به آنهائی که حسب ونسب را یگانه ملاک و معیار ارزشها و فضیلت ها می دانستند ، با اشاره به ریشه و منشأ واحد انسانها، ملاک و معیار را تقوی خوانده و فرمود:

« ای مردم ، شاهد غایبی ابلاغ می کند که خداوند تبارک و تعالی با اسلام آوردن شما سستی جاهلیت و تفاخر قومی و عشیره ای شما را از بین برد ، ای مردم همانا که شما از( حضرت) آدم هستید و آدم از گل است همانا بهترین شما نزد خدا با تقواترین شماست.» (۸)

همچنین پیامبراکرم (ص) در حجة الوداع خطاب به مسلمین ، با تکرار این معنا و اینکه هیچ عربی را بر عجمی و سفیدی را بر سرخی و برعکس، برتری و فضیلتی نیست الا به تقوی، فرمود:

« ای مردم خدای شما یکی است ، پدر همه شما یکی است( حضرت آدم ) آدم از خاک به وجود آمده ؛ برترین و گرامی ترین شما نزد خدا ، با تقواترین شما است. هیچ برتری برای عرب بر عجم نیست بلکه برتریت به میزان تقوی است .»

پیامبر اسلام در بیان اینکه اسلام خاص عرب و نژاد خاصی نیست ورسالتش عمومی و جهانی هست، با اشاره به بلال و صهیب و سلمان، اولی را اولین میوه حبشه و دومی را اولین میوه رومی و سومی را اولین پارسی نژاد که به دین خدا گرویده، خواند وامت اسلامی را فراتر ازاین مرزهای ملی و نژادی دانست. بدین وسیله پیامبر اتحاد و همبستگی را بین مردم ایجاد می نمود.

پیامبر با این سخنان به مردم می فهماند که اصالت انسانها به مظروف است نه به ظرف ؛ پس مهم نیست از چه قبیله ای و نژادی هستند.

عوامل وحدت

پس از آنکه به ارزش وحدت و همبستگی پی بردیم ، باید بدانیم که چه اموری باعث ایجاد اتحاد و یکی شدن می شود.

حضرت رسول اکرم می فرماید:

- المسلمون اخوة لافضل لاحد علی احدٍ الا بالتقوی.(۹)

مسلمانان با هم برادرند و هیچکس بر دیگری برتری ندارد جز به تقوی.

- المومنون اخوة تتکافی دماؤهم و هم ید علی من سواهم . (۱۰)

مؤمنان با هم برادرند و خونشان برابر است و در برابر دشمن یک قدرتند.

وقتی که بین مسلمانان هیچ تفاوتی نیست وتفاوت آنها فقط بر اساس میزان پرهیزکاری آنها می باشد ، این برابری و برادری خود عاملی برای ایجاد وحدت بین آنها می شود.

- المسلم اخو المسلم و من کان فی حاجة اخیه کان الله فی حاجتة.

مسلمان برادر مسلمان است و کسی که نیاز برادرش را برآورده کند خداوند نیاز او را برآورده می کند.

- لایومن احدکم حتی یجب لاخیه ما یحب لنفسه.

هیچ یک از شما دارای ایمان کامل نیست مگر اینکه آنچه را برای خود دوست دارد برای برادر دینی اش نیز دوست داشته باشد.

حذر کن از کینه توزی

- لاتباغضوا و لا تحاسدوا و لاتدابروا و کونوا عبادالله اخوانا و لایحل لمسلم ان یهجر اخاه فوق ثلاثة ایام.(۱۱)

نسبت به یکدیگر بغض و حسد نداشته باشید و بر همدیگر پشت نکنید ، بلکه بنده خدا و برادر دینی باشید و برای هیچ مسلمانی جایز نیست که بیش از سه روز متوالی برادر دینی اش را به قصد کینه و عداوت ترک نماید.

- ایاکم و الظن فإن الظن اکذب الحدیث و لاتحسسوا و لا تجسسوا و لا تناجشوا و لاتباغضو ولا تدابروا و کونوا عبادالله اخوانا.(۱۲)

از ظن و گمان پرهیز کن زیرا” ظن” دروغترین سخن است . به دنبال عیب جویی و جاسوسی یکدیگر نباشید و بر سر بیع معامله ی یکدیگر مکر و حیله ننمائید. نسبت به یکدیگر حسد نبرید و با یکدیگر بغض و کینه نداشته باشید به یکدیگر پشت نکنید، بندگان خدا و برادران دینی یکدیگر باشید.

تعاون و همکاری

- المؤمن من اهل الایمان بمنزلة الرأس من الجسد یألم. المؤمن لأهل الایمان کما یألم الجسد لما فی الراس.(۱۳)

مؤمن نسبت به اهل ایمان چون سرنسبت به تن است، مؤمن از رنج مومنان رنجور شود چنانکه تن از رنج سر رنجور گردد.

- المؤمن للمؤمن کالبنیان المرصوص یشد بعضه بعضاً.(۱۴)

مؤمن نسبت به مؤمن مانند بنایی محکم است که اجزای آن یکدیگر را استحکام می بخشد.

نتیجه اتحاد و همبستگی

- الجماعة رحمة و الفرقة عذاب.(۱۵)

جماعت( وحدت) مایه رحمت وتفرقه موجب عذاب است.

- یدالله علی الجماعة.(۱۶)

دست خدا بر سر جماعت است.

همچنین می فرماید:

- از رسول اکرم در مورد جماعت امتش پرسیدند، فرمود: جماعت امت من اهل حقند اگر چه کم باشند.(۱۷)

از پیامبر اکرم پرسیده شد: جماعت امتت چه کسانی هستند؟ فرمود: کسانی که بر حقند ، اگر چه ده نفر باشند.(۱۸)

پی نوشتها:

۱- امالی شیخ مفید، ۱، ص۱۴، مجلس۲، ح۲٫

۲- اصول کافی، ج۱، ص ۴۴۶٫

۳- نهج الفصاحه،ج۲۸۵۵٫

۴- کنز العمال، ج ۹۲۹٫

۵- اصول کافی، ج۱، ص۴! ۴- نهج الفصاحه، ج ۲۷۶۹٫

۶- کنز العمال ، ج ۸۹۴- امالی، شیخ طوسی، ص ۲۹۷٫

۷- نهج الفصاحه، ج ۱۳۲۳٫

۸- وافی، ج۹، ص ۱۸٫

۹- کنز العمال، ج۱، ص ۱۴۹، نهج الفصاحه، ج ۳۱۱۲٫

۱۰- الکافی، ج۱، ص ۴۰۴٫

۱۱- لؤلؤ و مرجان، ج ۱۶۵۸٫

۱۲- همان، ج ۱۶۵۸٫

۱۳- نهج الفصاحه، ج ۳۱۰۶٫

۱۴- صحیح مسلم، ج ۴، ص ۱۹۹۹، نهج الفصاحه، ج۳۱۰۳٫

۱۵- نهج الفصاحه، ج ۱۳۲۳٫

۱۶- نهج الفصاحه، ج ۳۲۱۱٫

۱۷- اصول کافی، ج ۲، ص ۲۶۰٫

۱۸- اصول کافی، ج ۲، ص